TÜRKİYE FİLM ARAŞTIRMALARINDA YENİ YÖNELİMLER XXI

SİNEMA, MARJİNAL, MİNÖR ve YEREL

 

21–23 Ekim 2021 tarihlerinde çevrimiçi olarak, Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi işbirliği ve Çukurova Üniversitesi İletişim Fakültesi ev sahipliğinde gerçekleştirilecek olan Türkiye Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler Konferansı, yirminci yılını aşarken ilk kez İstanbul’un, başka bir deyişle “merkezin” dışına çıkarak merkezi, merkez(i)leşmeyi, büyüklüğü, aynılığı, aynılaşmayı, tektipleşmeyi, tekeli ve tekelleşmeyi soruşturmaya açıyor.

 

2020 Mayıs’ında Adana’da yüz yüze gerçekleştirilmesi planlanan XXI. Türkiye Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler Konferansı, Koronavirüs Salgını nedeniyle ertelenmişti. Neredeyse etkinlik programı açıklanmak üzereyken mecbur kaldığımız bu ertelemenin Koronavirüs Salgını deneyimleriyle birlikte, “Sinema, Marjinal, Minör ve Yerel” temalarında gerçekleştirecek konferansımıza yeni yaklaşımlar ve bakış açıları kazandıracak çalışmaları dâhil etme fırsatı verdiğine inanıyoruz.

 

Aslında peliküle kaydedildiği ve yeniden gösterildiği ilk günden itibaren sinema, her bağlamıyla ulusal, küresel ve evrensel olanla sınanmıştır. Bir sanat yapıtı olarak filmin dilinin, biçiminin, biçeminin ve estetiğinin evrenselliği olumlu bir önerme olarak sunulur; bir meta olarak filmin ulusal ve küresel gişe başarısı hemen her yapımcının ve dağıtımcının hayalidir; bir işletmeci, gösterimdeki filminin herkese hitap etmesini, kitleselleşmesini umar. Nihayetinde film ve sinema çalışmaları da benzer eğilimleri takip eder: Genellikle ve çoğunlukla büyük yönetmenler, filmler ya da akımlar tartışılır; sinema tarihi bu bağlamda yazılır; hemen her araştırmacı büyük sinema kuramlarının peşindedir ya da sinema eğitimi bu büyük örneklerle yürütülür. Oysa geçmişte tüm bu “çok büyük”, “çok kapsayıcı”, “çok benzer” ekollerin, akımların, kuramların, sinema ekonomisinin, yapım, dağıtım, gösterim pratiklerinin, sinema/film çalışmalarının, sinema/film tarihyazımının dışında kalan alanlar ve yarıklar vardı ve halen de bunlara dair örnekler ve olanakların izlerini gözleyebiliyoruz. Bu “saklı” hikâyeleri tabandan yukarıya yeniden anlatmanın zamanı artık.

 

XXI. Türkiye Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler Konferansı bu bağlamda marjinal, minör ve yerelden hareketle ulusal, küresel ve evrensele dair aşağıdaki temalarda yoğunlaşan (ama bunlarla sınırlı kalmayan) tartışmalara katılmanızı öneriyor:

• Millî, ulusal, küresel ve evrensel bağlamların içinde ve dışında sinemanın marjinal, minör ve yerel olanla ilişkisi;
• Marjinal, minör ve yerel bağlamlarda film dili, biçim, biçem ve estetiği;
• Millîliğin, ulusallığın, küreselliğin ve evrenselliğin dayatmalarını aşmış bir yerellik kavrayışıyla sinema tarih yazımı, üretim-dağıtım-gösterim ilişkileri, aktörleri ve nihayet film mecrasının içinde marjinal, minör ve yerel olanın heterojenliği;
• Zamanın, mekânın ve insanın mutenalaşmasıyla birlikte merkezin dışında kalan, bugün artık yitirdiğimiz sinema mekânları, gösterim pratikleri ve seyir deneyimleri;
• Şehirlerin çeperlerindeki semtlerde ve mahallelerde, şehir-dışı alanlarda kasabalarda, köylerde veya yaylalarda gerçekleşen film yapım, dağıtım, gösterim ve seyir pratikleri;
• Metropollerin dışında kalan şehirlerde ve şehir-dışı alanlarda faaliyet gösteren “filmci” ve “sinemacı” aileler;
• Etnik, dilsel, dinsel ve benzeri bağlamlarda azınlıkta kalanların, azaltılmış olanların sinemaları; Rumların, Ermenilerin, Kürtlerin, Süryanilerin, Yahudilerin, Nusayrilerin, Arapların ya da Levantenlerin sinemaları ve sinema deneyimleri;
• Yerel seyir deneyimleri, sinefillik ve seyirci örgütlenmeleri;
• Marjinal, minör ve/veya yerel sinema araştırma yöntemleri ve tarihyazımı;
• Yerel arşivler, belgeler, efemeral malzemeler;
• Türkiye’de düşünce geleneklerinin yerellik ve sinema ilişkisini düşünme biçimleri;
• Yeni sinema ortamlarının (sayısal dünya, sanal dünya vb.) marjinal, minör ve yerelle ilişkisi;
• Yakın dönem Türkiye Sineması’nda yerel ve hayaletleri: Yerelin içi/dışı; toplumsal cinsiyet, etnisite, sınıf kesişimselliğindeki güç ilişkileri içinde yapılandırılmış olan yerel; marjinal, minör, yerel ve insan-dışı olanlar…
• Yalıtılmış, kapalı mekâna karşıt açıklıkla ilişkilenen sinema mekânları (arabalı sinema, açık-hava sineması vb.).